Zaburzenia miesiączkowania - przyczyny, objawy i leczenie

Co to są zaburzenia miesiączkowania?

Zaburzenia miesiączkowania to inaczej zachwianie równowagi w występowaniu miesiączek, związanej z takimi kwestiami jak regularność cykli, obfitość krwawienia menstruacyjnego oraz intensywność pojawiających się w tym czasie dolegliwości bólowych. Mogą one polegać np. na całkowitym braku miesiączki, występowaniu miesiączek krwotocznych, bolesnym miesiączkowaniu bądź rzadkim występowaniem krwawień w ciągu roku. 

Należy natomiast podkreślić, że każde nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych, brak miesiączki, bolesne miesiączkowanie czy istotne zmiany w długości cyklu powinny skłonić pacjentkę do jak najszybszej wizyty u lekarza ginekologa.

Zaburzenia miesiączkowania – przyczyny:

• niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa,
• zaburzenia czynności osi podwzgórzowo-przysadkowej,
• pierwotna niewydolność jajników,
• wady lub nabyte uszkodzenia macicy,
• guzy w obrębie podwzgórzowo-przysadkowym wraz z hiperprolaktynemią,
• guzy pourazowe lub pozapalne uszkodzenie okolicy podwzgórzowo-przysadkowej.

Typowe objawy zaburzeń miesiączkowania

Wstępne rozpoznanie zaburzeń miesiączkowania najczęściej następuje na podstawie zmian w zakresie regulacji cykli miesiączkowych. Taki stan charakteryzuje się też nierzadko obfitymi lub skąpymi miesiączkami, a także odczuwaniem przez kobietę dużego bólu podczas krwawienia. Należy przy tym pamiętać o możliwości pojawienia się dolegliwości towarzyszących, takich jak np. ogólne osłabienie, bladość, zwiększona męczliwość i przyspieszenie akcji serca – połączone ze zbyt obfitymi, przedłużającymi się krwawieniami prowadzącymi do niedokrwistości.

Zaburzenia miesiączkowania – objawy:

• brak miesiączki,
• rzadkie miesiączki,
• przedłużająca się miesiączka,
• zbyt częsty okres,
• nieregularne miesiączki,
• bolesne miesiączkowanie,
• skąpe miesiączki,
• bardzo obfity okres ze skrzepami.

Przyczyny zaburzeń miesiączkowania – konkretne przykłady

• Zespół policystycznych jajników (PCOS)
• Atrezja macicy
• Zaburzenia hormonalne
• Znaczna, nagła utraty masy ciała
• Nadczynność tarczycy
• Niewydolność jajników
• Polipy macicy
• Zapalenie błony śluzowej macicy
• Mięśniaki macicy
• Problem z krzepliwością krwi
• Wady w budowie macicy lub pochwy
• Infekcje narządów płciowych
• Nadmierny stres
• Stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej
• Wrodzony przerost nadnerczy
• Hipoplazja jajników
• Dysgenezja gonad
• Guzy przysadki mózgowej
• Brak wrażliwości na androgeny
• Niewydolność podwzgórza
• Interseksualizm
• Zespół Rokitansky'ego
• Zaburzenia czynności na osi podwzgórze-przysadka-jajnik

Rodzaje zaburzeń miesiączkowania

Zaburzenia miesiączkowania mogą przyjmować rozmaite formy. W podstawowej klasyfikacji występują one w następujących postaciach:

• amenorrhea – brak miesiączki,
• dysmenorrhea – bolesne miesiączkowanie,
• menorrhagia – obfite krwawienia,
• oligomenorrhea – rzadkie miesiączkowanie.

Amenorrhea – brak miesiączki

Całkowity brak miesiączki może wynikać z rozwijającej się w organizmie choroby ogólnoustrojowej bądź z dysfunkcji ze strony układu rozrodczego – pod warunkiem wykluczenia ciąży. Może być też spowodowany zaburzeniami anatomicznymi w obszarze układu rozrodczego, zaburzeniami w funkcjonowaniu gospodarki hormonalnej, a w tym m.in. zwiększeniem stężenia prolaktyny czy pierwotną niedoczynnością tarczycy. Inną przyczyną braku miesiączki bywają choroby genetyczne bądź znacznie mniej zaawansowane dolegliwości – takie jak np. odczuwanie nadmiernego stresu, przyjmowanie niektórych leków, zaburzenia odżywiania czy prowadzenie intensywnego trybu życia.

Przykładowe przyczyny braku miesiączki:

• ciąża,
• choroby ogólnoustrojowe,
• choroby genetyczne,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia anatomiczne układu rozrodczego,
• intensywna aktywność fizyczna,
• nadmierny stres,
• zaburzenia odżywiania,
• przyjmowanie wybranych leków.

Dysmenorrhea – bolesne miesiączkowanie

Zaburzenia miesiączkowania to również doświadczanie silnych dolegliwości bólowych w okresie menstruacji. Co jednak istotne, dysmenorrhea może mieć charakter zarówno pierwotny, jak i wtórny, przyjmując przy tym postać lekką, umiarkowaną bądź ciężką. Bolesne miesiączki są jednym z objawów endometriozy. Związane są też nierzadko z rozwiniętymi stanami zapalnymi miednicy mniejszej. Również mięśniaki, polipy trzonu macicy, zrosty po operacjach czy guzy przydatków mogą powodować wskazane dolegliwości. Szczególnie alarmujące powinny być bóle miesiączkowe pojawiające się u kobiety, która dotychczas ich nie doświadczała w okresie menstruacji.

Przykładowe przyczyny bolesnego miesiączkowania:

• endometrioza,
• mięśniaki macicy,
• polipy trzonu macicy,
• guzy przydatków,
• stany zapalne miednicy mniejszej,
• adenomioza,
• zrosty, np. po operacjach,
• uzależnienie od nikotyny,
• zmiana trybu życia,
• nadmierny stres.

Menorrhagia – obfite krwawienia

Miesiączki krwotoczne to takie, w przebiegu których dochodzi do zwiększonej utraty krwi podczas menstruacji bądź krwawienia międzymiesiączkowego. Wartość poza normą to więcej niż 80 ml krwi menstruacyjnej. Co istotne, w przypadku menorrhagia krwawienie może trwać więcej niż 7 dni. Najczęstszym powodem miesiączki krwotocznej są anatomiczne nieprawidłowości w zakresie budowy macicy, dysfunkcja jajników, zmiany czynnościowe w endometrium, zaburzenia krzepnięcia czy stosowanie przez pacjentkę leków przeciwzakrzepowych.

Przykładowe przyczyny obfitych krwawień:

• dysfunkcja jajników,
• zaburzenia krzepnięcia,
• polipy macicy,
• mięśniaki macicy,
• zmiany czynnościowe w endometrium,
• stosowanie leków przeciwkrzepliwych,
• adenomioza,
• rak endometrium.

Oligomenorrhea – rzadkie miesiączkowanie

Częstym zaburzeniem miesiączkowania jest także rzadkie miesiączkowanie, czyli oligomenorrhea. Stan ten charakteryzuje się małą liczbą krwawień menstruacyjnych w ciągu roku, a źródłem jego występowania bywają przede wszystkim zaburzenia związane z masą ciała, ciąża utajona, niewydolność jajników, choroby przewlekłe, zespół policystycznych jajników (PCOS) czy hiperprolaktynemia.

Przykładowe przyczyny rzadkiego miesiączkowania:

• zaburzenia związane z masą ciała,
• choroby przewlekłe,
• zespół policystycznych jajników (PCOS),
• hiperprolaktynemia,
• ciąża urojona,
• niewydolność jajników.

Diagnostyka zaburzeń miesiączkowania

Podstawowym działaniem diagnostycznym w przypadku pacjentek z zaburzeniami miesiączkowania jest wywiad lekarski, podczas którego ginekolog zapoznaje się z ogólnym zdrowiem danej osoby oraz ze zgłaszanymi przez nią objawami. Niezbędne jest również wykonanie badania ginekologicznego dwuręcznego na fotelu ginekologicznym oraz badanie we wziernikach. Dzięki temu możliwa jest wstępna ocena narządu rodnego. W kolejnym kroku lekarz wykonuje USG, najczęściej przezpochwowe, dzięki któremu obrazuje macicę, wraz z przydatkami i otaczającymi je strukturami.

Jeśli pojawia się taka konieczność, pacjentce zlecane jest wykonanie testu ciążowego, a także badań laboratoryjnych, np. morfologii, parametrów układu krzepnięcia i stężenia poszczególnych hormonów we krwi. Możliwe jest wykonanie wówczas odpowiednich testów z wykorzystaniem leków. W wybranych przypadkach niezbędne okazuje się przeprowadzenie zabiegów diagnostycznych, takich jak histeroskopia diagnostyczna lub łyżeczkowanie jamy macicy.

Elementy diagnostyki zaburzeń miesiączkowania:

• wywiad ogólny oraz ginekologiczny,
• badanie ginekologiczne dwuręczne na fotelu ginekologicznym,
• badanie we wziernikach,
• badanie ultrasonograficzne (USG),
• badania laboratoryjne: morfologia, test ciążowy, parametry układu krzepnięcia, stężenie hormonów we krwi,
• zabiegi diagnostyczne: łyżeczkowanie jamy macicy lub histeroskopia diagnostyczna.

Metody leczenia zaburzeń miesiączkowania

Sposób leczenia zaburzeń miesiączkowania jest bezpośrednio uzależniony od źródła powstałego problemu. Kluczowe znaczenie ma więc to, czy zgłaszane przez pacjentkę dolegliwości mają podłoże hormonalne, czy wynikają z wad narządu rodnego bądź innej możliwej przyczyny. W przypadku braku równowagi hormonalnej jednym z kierunków terapii jest zastosowanie antykoncepcji hormonalnej. Z kolei przedwczesne wygasanie czynności jajników wymaga często wdrożenia hormonalnej terapii zastępczej.

W wybranych sytuacjach lekarze zalecają przeprowadzenie zabiegów chirurgicznych. Dzieje się tak np. wtedy, kiedy istnieje potrzeba usunięcia polipów, mięśniaków bądź guzów przysadki mózgowej. Czasami może również dojść do konieczności wykonania ablacji endometrium. Dotyczy to w szczególności tych pacjentek, których organizm nie odpowiada w oczekiwany sposób na wdrożone wcześniej leczenie hormonalne.

Domowe sposoby na zaburzenia miesiączkowania

• Dbałość o ogólny stan zdrowia
• Regularne kontrole u lekarza rodzinnego
• Regularne kontrole u lekarza ginekologa
• Prawidłowe leczenie chorób przewlekłych
• Ograniczanie stresu
• Zdrowa, zbilansowana dieta
• Umiarkowana aktywność fizyczna
• Aktywny, zdrowy styl życia
• Suplementacja żelaza (dot. obitych miesiączek)
• Stosowanie leków przeciwbólowych i rozkurczowych (dot. bolesnych miesiączek)

Kiedy skontaktować się z lekarzem?

Jeśli zauważasz u siebie jakiekolwiek zmiany związane z miesiączkowaniem, skontaktuj się ze swoim lekarzem ginekologiem. Alarmujące powinno być w szczególności zachwianie równowagi w zakresie regularności cykli czy obfitości krwawień menstruacyjnych. Powodem, który powinien skłonić Cię do wizyty w gabinecie ginekologicznym, jest także występowanie nasilonych dolegliwości bólowych pojawiających się w trakcie menstruacji.