Żylaki powrózka nasiennego

Powrózek nasienny (łac. funiculus spermaticus) to struktura anatomiczna długości 15-20 cm przebiegająca od jąder przez kanał pachwinowy do moszny. W skład powrózka nasiennego wchodzą: nasieniowód, naczynia zaopatrujące nasieniowód, tętnicę jądrową, splot wiciowaty, mięsień dźwigacz jądra, naczynia zaopatrujące mięsień dźwigacz jądra, gałąź płciową nerwu płciowo-udowego.

Żylaki powrózka nasiennego (łac. varicocele) są nieprawidłowym poszerzeniem naczyń żylnych wchodzących w skład splotu wiciowatego. Żylaki lewej żyły jądrowej są 10 razy częstsze niż żyły prawej. Wynika to między innymi z różnicy długości tych żyl, która wynosi ok. 10 cm. Ponadto lewa żyła uchodzi pod kątem prostym do żyły nerkowej lewej. To wszystko może powodować wzrost ciśnienia hydrostatycznego krwi po wspomnianej stronie. Ponadto swój wpływ na częstsze lewostronne występowanie może mieć zjawisko “dziadka do orzechów”. Polega ono na ucisku lewej żyly jądrowej, położonej między tętnicą krezkową górną a tętnicą nerkową.

Patogeneza obustronnych żylaków powrózka nie jest do końca wyjaśniona. Przyjmuje się, że znaczący wpływ na powstanie zmiany miało przyjęcie przez człowieka pionowej postawy ciała.

W latach 60-tych XX wieku Ahlberg i Bartley udowodnili, że swój udział w patofizjologii zjawiska ma niewydolność zastawek żył jądrowych oraz istnienie powierzchownych, dodatkowych połączeń między żyłami jądrowymi a naczyniami miednicy mniejszej. Objawy kliniczne żylaków powrózka nasiennego wynikają z zastoju krwi w obrębie żyły jądrowej i manifestują się bólem jądra promieniującym do pachwiny i obrzękiem worka mosznowego. Czasami na skórze, ponad jądrem widoczne są poszerzone naczynia żylne. Ponadto podwyższona temperatura jądra spowodowana przez wzrost ciśnienia hydrostatycznego w żyle nasiennej wpływa na zmniejszenie ilości prawidłowych plemników i upośledzenie ich ruchliwości, co negatywnie wpływa na jakość nasienia. Jednakże powyższe objawy pojawiają się w zaawansowanym stadium choroby. Zdecydowana większość pacjentów nie odczuwa żadnych dolegliwości i o schorzeniu dowiadują się od urologa, kiedy pogłębiają diagnostykę nieprawidłowego wyniku nasienia.

Ostateczne rozpoznanie stawiane jest przez lekarza urologa, a diagnozę potwierdza badanie USG Doppler moszny z uwidocznieniem wstecznego odpływu krwi. W oparciu o badanie fizykalne można określić stopień klinicznego zaawansowania żylaków powrózka nasiennego:

• Subkliniczna postać żylaków powrózka nasiennego - niewidoczne i niewyczuwalne podczas próby Valsalvy, potwierdzone badaniem USG Doppler - obecność fali zwrotnej,
• I. stopień - żylaki wyczuwalne badaniem palpacyjnym tylko podczas próby Valsalvy,
• II. stopień - żylaki wyczuwalne badaniem palpacyjnym w pozycji stojącej, ale niewidoczne,
• III. stopień - żylaki widoczne.

Leczenie żylaków powrózka nasiennego jest operacyjne. Zabieg może być wykonywany w sposób klasyczny bądź metodą laparoskopową. Najczęściej stosowaną metodą jest wysokie podwiązanie żyły jądrowej (high ligation) według Palomo lub Bernardi’ego. Możliwe jest również przezotrzewnowe przecięcie żyły jądrowej. Wadą tych metod jest stosunkowo duży odsetek nawrotów, sięgający do 30%. Mniejszym odsetkiem nawrotów (ok. 10%) charakteryzuje się mikrochirurgiczne i laparoskopowe usuwanie żylaków.

Inną, mniej inwazyjną metodą stosowaną przez radiologów zabiegowych jest embolizacja żylaków powrózka nasiennego, polegająca na zamknięciu światła żyły jądrowej. Charakteryzuje się ona dobrą, porównywalną w stosunku do operacyjnej metody leczenia skutecznością i niskim odsetkiem nawrotów.

Wczesne rozpoznanie i leczenie żylaków powrózka nasiennego jest ważne, albowiem wraz z upływem czasu dochodzi do nasilenia objawów i postępu choroby, co może doprowadzić do nieodwracalnych zmian, a w efekcie do niepłodności. Współczesne wyniki badań dowodzą, iż leczenie żylaków powrózka nasiennego jeszcze w okresie młodości zapobiega niepłodności u 50% leczonych pacjentów i tym samym zwiększa szansę posiadania potomstwa.