Terapia dla par - kiedy jest potrzebna

Wprowadzenie do terapii dla par

Terapia dla par przeznaczona jest zarówno dla małżeństw, jak i dla osób będących w nieformalnych związkach partnerskich. Jej rozpoczęcie może wynikać z rozmaitych problemów, konkretnych, jasno sprecyzowanych przez jej uczestników, albo takich, które nie zostały przez nich ustalone. Powodem terapii może również ogólne zaburzenie równowagi w związku. Pary zgłaszają się wówczas po pomoc do specjalisty, by dał im on wskazówki na temat tego, jak polepszyć jakość swojej relacji. W wielu przypadkach z terapii korzystają osoby zmierzające do rozstania – po to, by przetrwać kryzys i nie doprowadzić do zakończenia związku.

Różne podejścia w terapii par

W przypadku związków wymagających wsparcia terapeuty stosowane są między innymi behawioralne i poznawcze metody terapii par. Najpopularniejsza jest niewątpliwie tradycyjna terapia behawioralna par (ang. traditional behavioral couple therapy, TBCT), poznawczo-behawioralna terapia par (ang. cognitive-behavioral couple therapy, CBCT) oraz integracyjna behawioralna terapia par (ang. integrative behavioral couple therapy, IBCT). Co istotne, w każdej ze wskazanych form terapeutycznych dominują nieco inne główne idee i kliniczne założenia.

Tradycyjna terapia behawioralna par – TBCT

Terapia TBCT to metoda skoncentrowana na zmianie członków danej relacji. Przy czym podstawowym mechanizmem wspomnianej zmiany jest przestrzeganie zasad zachowania, które zostały ustalone i utrwalone podczas sesji terapeutycznej. Wykorzystywane są wówczas bazowe techniki oparte na tradycyjnych strategiach zmiany zachowania oraz na uczeniu się eliminacji powstałych konfliktów. Tradycyjna terapia behawioralna par złożona jest z dwóch głównych składowych: wymiany behawioralnej oraz treningu komunikacji i rozwiązywania problemów. Celem TBCT jest więc polepszenie zachowania względem drugiej osoby.

Podstawowe założenia terapii TBCT dla par:

• zachowania związku są uzależnione od wpływu środowiskowego – szczególnie tych oddziaływań, w które zaangażowany jest partner;

• osobista satysfakcja jest wynikiem zysków i strat związanych z byciem z drugą osobą w bliskim związku, choć wpływa na nią również relacja z innymi ludźmi;

• problemy par w pewnej mierze wynikają z braku lub niewystarczającego ukształtowania umiejętności niezbędnych do wzbudzenia poczucia bliskości z partnerem;

• by wzbudzić poczucie bliskości z drugą osobą, konieczne jest wypracowanie takich umiejętności jak na przykład rozwiązywanie konfliktów, zmiana zachowania, konstruktywna komunikacja, przeżywanie intymnej bliskości, okazywanie wsparcia;

• brak wskazanych powyżej umiejętności może wynikać na przykład z tego, że nie zostały one wypracowane w okresie dzieciństwa;

• powodzenie relacji jest w dużej mierze uzależnione od umiejętności skutecznej komunikacji partnerów;
• relacja w związku składa się ze wzajemnego i cyrkularnego oddziaływania;

• ważniejsze od źródeł konkretnych zachowań tkwiących poza relacją z partnerem jest samo zachowanie, które powinno być przedmiotem terapii.

Wybrane techniki behawioralne:

• planowanie czynności,
• eksperyment behawioralny,
• ekspozycja,
• konfrontacja,
• modelowanie.

Integracyjna behawioralna terapia par – IBCT

Integracyjna behawioralna terapia par to metoda, która została ukształtowana na bazie tradycyjnej terapii behawioralnej – jako odpowiedź na jej niedoskonałości i ograniczenia, dostrzegane przez twórców IBCT. Zdaniem Christensena, Jacobsona i Babcocka terapia par powinna być skoncentrowana nie na zmianie zachowań, ale na wyrażaniu wobec siebie wzajemnej akceptacji. To właśnie brak akceptacji, nazywanej „brakującym ogniwem” TBCT, stanowił jeden z głównych powodów do opracowania podejścia IBCT. Co istotne, terapia IBCT jest terapią integracyjną, co oznacza, że mieści w swoich założeniach różne strategie zmiany i strategie akceptacji. Zachowuje ona przy tym behawioralne rozumienie jednostki.

Podstawowe założenia terapii IBCT dla par:

• w terapii par najważniejsza jest nie zmiana zachowania, a nauka wyrażania akceptacji wobec drugiej osoby;

• zmiana zachowania powinna zależeć od okoliczności, a nie od realizacji z góry określonych reguł;

• zmiana zachowania wynikająca z naturalnej potrzeby i chęci jest trwalsza niż zmiana wymuszona zaleceniami i zadaniami, które ustala terapeuta;

• terapeuta powinien stanowić część kontekstu, w którym zachodzą interakcje pomiędzy partnerami, wpływając przy tym na wypracowanie odpowiednich zachowań poprzez docenienie perspektywy każdej ze stron;

• przedmiotem zmiany jest sposób, w jaki jedna osoba odbiera zachowanie drugiej osoby.

Wybrane techniki stosowane w terapii IBCT par:

• techniki akceptacji,
• strategie kształtowania tolerancji,
• tradycyjne strategie zmiany zachowania i uczenie się rozwiązywania problemów.

Terapia poznawczo-behawioralna par – CBCT

Terapia par może też polegać na realizacji założeń psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Metoda ta wyrosła na gruncie terapii behawioralnej. Różni się jednak od niej uznaniem procesów poznawczych oraz korzystaniem w jej ramach z poznawczych technik podczas pracy z parami. Zgodnie z nurtem poznawczo-behawioralnym podstawowym elementem zmiany negatywnych emocji i zachowania jest zmiana sposobu, w jaki dokonuje się przetwarzane informacji i poznanie. Jednocześnie terapeuci stosujący metodę CBCT uważają, że zmiana negatywnych zachowań generuje bardziej pozytywne myśli i emocje w relacji.

Podstawowe założenia terapii CBCT dla par:

• zmiana negatywnych emocji i zachowania powinna polegać na zmianie sposobu przetwarzania informacji i poznania;

• zmiana negatywnych wzorców zachowań generuje bardziej pozytywne myśli i emocje w relacji;

• głównym czynnikiem jakości związku jest wzajemny wpływ myśli, zachowania i emocji podczas interakcji w diadzie;

• celem terapii jest identyfikacja i modyfikowanie dysfunkcyjnych przekonań o sobie, świecie i przyszłości, także w odniesieniu do drugiej osoby i związku z nią;

• sposobem na poprawę jakości relacji jest między innymi przeformułowanie niewłaściwej atrybucji;

• rozwiązywanie problemów w związku nie jest możliwe, kiedy partnerzy nie chcą współpracować.

Wybrane techniki stosowane w terapii CBCT par:

• psychoedukacja dotycząca danego zaburzenia i uczenie partnerów modelu poznawczego,
• identyfikacja zniekształceń poznawczych,
• restrukturyzacja poznawcza,
• identyfikacja błędnego przetwarzania informacji,
• identyfikowanie myśli automatycznych i błędnych kół,
• techniki obrazowania i podziału na role,
• testowanie myśli automatycznych,
• podważanie przekonań,
• wprowadzanie myśli alternatywnych,
• uczenie monologu wewnętrznego,
• zwiększanie pozytywów w związku,
• trening komunikacji,
• trening rozwiązywania problemów.

Kluczowe elementy skutecznej terapii dla par

By terapia dla par zakończyła się sukcesem, konieczne jest spełnienie szeregu warunków przez osoby będące w relacji. Istotne jest przede wszystkim zaangażowanie partnerów oraz motywacja do zmiany. Równie ważny jest wybór specjalisty odpowiedzialnego za prowadzenie sesji terapeutycznych oraz metody, która pomoże w rozwiązaniu określonych problemów. Oto wybrane warunki, które powinny spełnić osoby chcące poprawić jakość swojego związku:

• obiektywne spojrzenie na relację,
• ograniczenie wzajemnych oskarżeń,
• dostrzeganie swoich emocji,
• eliminacja dysfunkcyjnych zachowań,
• okazywanie swoich uczuć i myśli w relacji,
• prowadzenie skutecznej komunikacji,
• okazywanie drugiej osobie szacunku,
• okazywanie drugiej osobie empatii,
• dostrzeganie i docenianie mocnych stron związku.

Typowe problemy rozwiązywane w terapii dla par

Najczęstszą przyczyną rozpoczęcia terapii dla par jest narastające napięcie, negatywnie wpływające na jakość relacji. Może być to związane z poczuciem frustracji, brakiem sprawiedliwości oraz przekonaniem o wzajemnym niezaspokajaniu własnych potrzeb. Wspomniane napięcie wynika czasami z konkretnych powodów, czasami natomiast partnerzy nie są w stanie wskazać dokładnie, co powoduje zaburzenie harmonii w związku. Spotkania z terapeutą mogą również przyjmować formę terapii dla par po rozstaniu, które chciałaby do siebie wrócić.

Czynnikiem wpływającym na rozpoczęcie terapii, a tak właściwie psychoterapii dla par bywa również konkretna choroba o podłożu psychicznym jednego z partnerów, na przykład depresja. W takiej sytuacji bardzo często przeprowadzana jest psychoterapia w nurcie systemowym – skoncentrowana na środowisku pacjenta oraz zależnościach, które występują pomiędzy nim a resztą systemu. Do takiej terapii przystępują również pary, w których jeden z partnerów jest uzależniony, od alkoholu, narkotyków bądź innego uzależniającego czynnika.

Wybrane wskazania do terapii/psychoterapii dla par:

• spadek wzajemnego zainteresowania,
• osłabienie związku na skutek zdrady jednego z partnerów,
• nadopiekuńczość jednego z partnerów,
• zależność emocjonalna od partnera,
• chroniczny, nieuzasadniony konflikt pomiędzy partnerami,
• nadmierna zazdrość, podejrzliwość,
• zaburzenie czy choroba psychiczna jednego z partnerów,
• uzależnienie jednego z partnerów,
• brak zaufania w związku,
• ograniczanie wolności drugiej osoby,
• dominacja jednego partnera nad drugim,
• obniżanie poczucia własnej wartości u partnera,
• wzajemne obwinianie się,
• przemoc fizyczna, psychiczna lub ekonomiczna,
• pogorszone postrzeganie atrakcyjności partnera, w aspekcie emocjonalnym i seksualnym.

Korzyści z terapii dla par

Terapia dla par umożliwia obu stronom relacji wyrażanie własnych uczuć i potrzeb. Informowanie partnera o swoich oczekiwaniach może okazać się znacznie łatwiejsze na neutralnym gruncie, w towarzystwie specjalisty. Dzięki psychoterapii osoby będące ze sobą w związku mogą zrozumieć mechanizmy rządzące ich zachowaniem w relacji, zidentyfikować destrukcyjne schematy postępowania i na tej podstawie wypracować dobre zmiany, co ma prowadzić do poprawy jakości związku. Kluczowe jest przy tym polepszenie komunikacji, w szczególności w zakresie aktywnego słuchania czy okazywania empatii wobec drugiej osoby. Terapeuci pracujący z parami skupiają się też na tym, by podkreślić mocne strony relacji – czyli takie kwestie, które spajają związek.

Wybrane korzyści czerpane z terapii dla par:

• zmiana poglądu na relację,
• umiejętność dostrzegania dysfunkcyjnych schematów,
• zmiana dysfunkcyjnych zachowań,
• dostrzeganie mocnych stron relacji, spajających związek,
• okazywanie sobie emocji w związku,
• poprawa komunikacji.

Czy terapia dla par pomaga?

Terapia dla par pomaga partnerom, którzy są nastawieni na dobrą zmianę i w związku z tym chcą ze sobą współpracować. Kluczowe jest to, by obie strony odczuwały potrzebę poprawy jakości relacji. Powodzenie terapii par jest możliwe tylko wtedy, kiedy zarówno jedna, jak i druga osoba wyraża zgodę na jej prowadzenie, angażuje się w proces terapeutyczny, mając przy tym pełną motywację do dokonywania zmian. Na sukces prowadzonej terapii wpływa też niewątpliwe metoda, za pomocą której rozwiązywane są problemy pojawiające się w związku.

Ile kosztuje terapia dla par?

Średni koszt wizyty w gabinecie psychologa pracującego z parami wynosi około 250 zł. Należy przy tym podkreślić, że cena terapii dla par jest bezpośrednio uzależniona od tego, jaki specjalista i w jakiej lokalizacji prowadzi sesje terapeutyczne. Istotne jest więc to, czy za terapię odpowiada psycholog, czy na przykład psychoterapeutą. Poza tym należy uwzględnić umiejscowienie wybranego gabinetu: w większych miastach ceny wizyt u specjalisty mogą być nieznacznie wyższe niż u terapeuty przyjmującego pacjentów w mniejszych miejscowościach.